Filetijd is in principe geen arbeidstijd

Staat een werknemer onderweg naar zijn werk in de file, dan hoeft de werkgever die tijd niet te betalen. Reistijd van huis naar werk is namelijk geen arbeidstijd. Reistijd kan wél arbeidstijd zijn als de werknemer onderweg is naar een zakelijke afspraak, óók als hij rechtstreeks vanuit huis naar die afspraak gaat.

In de file staan kost tijd. Die tijd komt in de meeste gevallen niet voor rekening van de werkgever, maar van de werknemer. De reistijd van huis naar werk en terug valt namelijk in principe niet onder arbeidstijd. Dit is anders als de werknemer tijdens de reis tussen huis en werk activiteiten uitvoert in opdracht van de werkgever. Bijvoorbeeld als hij rechtstreeks vanuit huis naar zijn eerste afspraak rijdt of op verzoek van zijn werkgever met een bedrijfsbusje een collega oppikt. Voor de opgepikte collega geldt de reistijd in dat geval overigens niet als arbeidstijd.

Afspraken in personeelshandboek
Is de reistijd geen arbeidstijd en komt een werknemer door een file te laat op zijn werk, dan moet hij die tijd in principe compenseren. Werknemers kunnen bijvoorbeeld langer doorwerken als dat mogelijk is of vakantie-uren inleveren, al zal dat laatste in de praktijk niet snel gebeuren. Werkgevers kunnen hierover afspraken maken in het personeelshandboek.
Aangezien werknemers doorgaans niet uit vrije wil in de file gaan staan, is het wel de vraag of werkgevers er verstandig aan doen om van werknemers te vragen hun vakantie-uren in te zetten.

Fileleed kan in sommige gevallen ook voorkomen worden door flexibel om te gaan met arbeidstijden en werknemers in de gelegenheid te stellen om thuis te werken op de dagen dat er veel files staan. Dit komt ook ten gunste van de werk-privébalans van werknemers. Het lastige daarbij is wel dat juist de dagen met veel files de dagen zijn waarop veel werknemers gevraagd worden aanwezig te zijn op kantoor. Een ondernemingsraad heeft instemmingsrecht op het vaststellen, wijzigen of intrekken van een regeling op dit gebied.

Filezwaarte flink hoger
In 2023 waren dinsdag en donderdag met afstand de drukste dagen wat betreft woon-werkverkeer. Plus het effect van thuiswerken en buiten de spits reizen was nauwelijks meer zichtbaar in de cijfers: de filezwaarte (lengte x duur file) lag in 2023 17% hoger dan het jaar ervoor.